İyi ki doğdun Genel Görelilik! 100. yaşgünün kutlu olsun!

Bundan tam 100 yıl önce, 25 Kasım günü, Albert Einstein, aşağıda orijinalini gördüğünüz denklemleri içeren o devrim niteliğindeki makalesini Prusya Bilimler Akademisi’ne sundu. Science dergisi 100. yıldönümü için şu güzel sayfayı hazırlamış, bakmanızı tavsiye ederiz: http://spark.sciencemag.org/generalrelativity/

Einstein 16 yaşındayken, bir ışık demetine binerek seyahat etmenin nasıl olacağını hayal etmesiyle başlayan macerasının en önemli kavşağıdır bu tarih. Hayır, Nobel’i bambaşka bir çalışmayla, ışığın kuantumlar halinde yayıldığını anlatan fotoelektrik etki yasasıyla alacaktı. Fakat kendinden sonraki biliminsanlarına ilham verip yüzyıl sonra insanların inatla genel görelilik makalesinde yazdıklarını kanıtlamaya çalıştığını görse Nobel bile az kalırdı sevincinin yanında. (Zaten Nobel’den aldığı para ödülünü de eski karısına verdi, ne çekti be)

Genel görelilikten daha önce bahsetmiştik. Şu linkten o paylaşıma ulaşabilirsiniz. Einstein’ın 1915 tarihli aynı makalesinde bahsettiği “kütleçekimsel dalgalar” ise, sizin, bizim, gezegenlerin, yıldızların, evdeki kedinin, bahçedeki böceğin, elinizdeki telefonun uzayzaman dokusunda oluşturduğu kıpırtılardır ve henüz doğrudan gözlemlenemediler. Yoksa şu anda bambaşka bir dünyada olurduk. Ama değiliz. Fakat yakında olabiliriz.

Nitekim bu yıl (zamanlaması manidar) yapılmakta olan deneylerle kütleçekimsel dalgaların varlığı kanıtlanmaya çalışılıyor. İtalya Pisa’da Virgo deneyi, Amerika Louisiana ve Washington’da LIGO deneyi ve yeryüzü yetmemiş gibi uzayda yapılacak LISA Pathfinder deneyi.

Daha önce de deneyler yapılmıştı, fakat o zamanlar iphone yoktu. O yüzden başarılı olamadılar. Yıllar geçti, teknoloji gelişti, cihazlar güncellendi ve 2015 yılına geldiğimizde artık daha gelişmiş cihazlarla deneyler tekrarlanıyor.

Eğer bu deneylerin sonucunda, ki 2017’de sonuçların alınması bekleniyor, kütleçekimsel dalgalar bulunursa işte o zaman buralar çok karışacak gençler. Biz de burada o sonuçları paylaşıyor olacağız tabi ki.

Hayatımıza fotoelektrik pilleri, lazerleri, fiber optikleri, nükleer gücü, uzayda seyahati ve kuantumu sokan, sonradan bunların bazılarından pişman olan üstad Einstein’ı da bu vesileyle saygıyla anıyoruz.

Bu arada Interstellar’dan tanıdığımız Kip Thorne var ya, LIGO’nun kurucularındandır kendisi. Bu da böyle ekstra bir bilgi oluversin.

Gelecekten not: 11.02.2016’da dünyayı sarsan bir açıklama yapıldı ve LIGO’nun kütleçekimsel dalgaları tespit ettiği açıklandı.