Dev Kütleli Bir Kara Deliğin Olması Gereken Yer, Galaksisinin Merkezi midir?

Atalarımızın çok ünlü bir sözü vardır, “Dev kütleli bir kara deliğin olması gereken yer, galaksisinin merkezidir,” şeklinde. Biz de bu zamana kadar hep böyle gördük, böyle bildik. Gözlemlediğimiz galaksilerin çoğunun merkezinde dev kütleli birer kara delik bulunuyordu [1]. Tabii ki, kara deliklerin kendisini gözlememiz mümkün değildi ama etrafındaki kuasarlar uzay-zaman dokusundaki bu tuhaf yırtıkları birer birer ele veriyordu.

Derken bir gün, Hubble Teleskobu “Durun gençler burada enteresan bir şey görüyorum. Şu sekiz milyar ışık yılı ötedeki galaksideki kara delik dışarı mı fırlıyor, ne? Bir bakın bakayım, yanlış olmasın,” şeklinde çıkagelir. Gören bilim insanları gözlerine inanamazlar. Bir milyar Güneş kadar kütleye sahip, devasa bir kara delik galaksisinin merkezinden dışarı fırlatılmış, yaldır yaldır ilerlemektedir. O esnada bilim insanları göz göze gelirler. Herkesin aklında aynı soru vardır. “Nasıl olur da, böyle devasa bir kara delik galaksisinin merkezini terk eder?” Hepsi kâğıda kaleme sarılırlar. Hesaplara göre, bu büyüklükte bir kara deliği bu hızla galaksi dışına itmek için yüz milyon süpernova patlamasına eş bir enerji gerekmektedir. “Ohaa o kadar enerjiyi nereden bulucaz şimdi?” diye düşünürken tek bir mantıklı açıklamaya ulaşırlar: “Yer çekimi dalgaları”

John Hopkins üniversitesinden Marco Chaiberge’in yakında Astronomy & Astrophysics isimli dergide yayımlanacak makalesinin hikâyesi, işte böyle başladı. Şimdi bandı biraz geri sarıp astronomların galaksi merkezinden dışarı fırlayan bu kara delik için ulaştıkları en mantıklı senaryoya bir bakalım.

Hikayemiz 1 numaralı resimde başlıyor. Merkezinde birer adet dev kütleli kara delik olan iki galaksi birbirlerine yaklaşıp birleşmeye başlıyorlar. Bu esnada merkezdeki kara delikler de yaklaşıp birbirlerinin etrafında dönmeye başlıyorlar. Adeta el ele tutuşup dönerek şarkı söyleyen ilkokul çocukları gibi. 2 numaralı resme geçtiğimizde, kara delikler gitgide yaklaşmış ve daha hızlı dönmeye başlamıştır. Bu aşamaya geldiklerinde, artık dışarı saçtıkları enerji yer çekimi dalgaları olarak uzay-zaman dokusuna yayılmaktadır. Aslına bakarsanız daha önceden de yer çekimi dalgası yaratmaktaydılar fakat artık yarattıkları dalgalar elle tutulur büyüklüklere ulaşmıştır. 3’üncü görseldeki aşamaya geldiğimizde olanlar olur. İki kara delik birleşerek tek bir devasa kara delik oluştururlar ve etrafa devasa yer çekimi dalgaları yayılır. Hatırlarsınız, yer çekimi dalgalarının ilk tespiti de benzer bir olay sonucu meydana gelmişti [2]. Peki, sonra ne oldu?

İşte burası biraz enteresan. Senaryoya göre galaksinin merkezinden dışarı fırlayan bu kara delik, işte böyle bir birleşme sonucu oluşmuş dev kütleli bir gök cismi. Bu fırlamanın sebebiyse birleşen kara deliklerin arasındaki ciddi kütle ve dönüş hızı farkları. Birleşmenin son anına kadar çevreye yer çekimi dalgası saçan iki kara deliğin kütleleri ve dönüş hızı arasındaki ciddi farklar nedeniyle, bir yöne diğerinden çok daha kuvvetli yer çekimi dalgaları saçılıyordu. Birleşme tamamlandığı anda yer çekimi dalgaları aniden kesilince yeni oluşan kara delik bir roket gibi, bu dalgaların yüksek olduğu yönün tersine doğru fırladı. Bu olaydaki fizik kurallarını gözümüzde canlandırmamız pek mümkün değil ama gözümüzde kolay canlanacak bir örnek olarak, çok güçlü bir silahın geri teperek silahı tutan kişiyi ters yöne doğru fırlatmasını düşünebiliriz.

Sonuç olarak, bu fırlama kara deliğimiz saatte yedi milyon kilometre gibi bir hızla hareket edip önüne gelenleri muhtemelen süpürerek bulunduğu galaksinin dışına doğru hareket etmekte. Tahminen yirmi milyon yıl içinde galaksisinin dışına çıkıp galaksiler arası boşlukta tek başına takılmaya başlayacak. Epey vakit var yani, henüz korkulacak bir şey yok.

Görsellerimizin ve de yazdıklarımızın kaynağı işte bu makale: https://phys.org/news/2017-03-hubble-supermassive-black-hole-galactic.html

[1] https://jila.colorado.edu/research/astrophysics/black-holes-galaxies

[2] https://bilimneguzellan.net/index.php/2016/02/29/kutlecekim-dalgalari/

The following two tabs change content below.

• Bilgi
• Son Yazıları

Hafız Lakyab

BNGL'nin ilk zamanlarında şakalı komiklikli yazılarını esirgemeyen Hafız son zamanlarda yatış pozisyonuna geçerek yattığı yerden Civilization’dır, Europa Universalis’tir oyunlara sardırmıştır. Eğer bir gün dünyayı ele geçirebilirse uzmanı olmadığı konularda yazılarına devam edecektir. Ayrıca, şarkıları tersten söyleyebildiğini biliyor muydunuz?

Yazar: Hafız Lakyab (tümünü gör)

• Dev Kütleli Bir Kara Deliğin Olması Gereken Yer, Galaksisinin Merkezi midir? - 17 Eylül 2019
• Bana kod yazmayı öğret baba – Bölüm 9 - 10 Mart 2019
• Bana kod yazmayı öğret baba – Bölüm 8 - 24 Şubat 2019
• Bana kod yazmayı öğret baba – Bölüm 7 - 10 Şubat 2019
• Bana kod yazmayı öğret baba – Bölüm 6 - 27 Ocak 2019